Do armaty, do muszkietów, do rusznicy…
Data rozpoczęcia: 2024-05-29
Data zakonczenia:
Do armaty, do muszkietów, do rusznicy…
Produkowany niegdyś w Lesznie proch strzelniczy ponoć nie miał sobie równych. Jego wysoką jakość wychwalał w swoim utworze sam Adam Mickiewicz. Dokładnie dzisiaj, czyli 31 maja, mija 380 rocznica śmierci wytwórcy tego specyfiku Martina Zugehöra.
Martin Zugehör swój biznes otworzył na polecenie władz miasta. Było to w pierwszym dziesięcioleciu XVII wieku. Postawił młyn stępowy, który poruszany siłą koni, wytwarzał proch z saletry, siarki i węgla drzewnego. Młyn stał w północnej części miasta, pomiędzy wałem obronnym a obecną ulicą Narutowicza.
Zugehör urodził się 20 kwietnia 1578 w Lesznie. Do 1597 roku uczył się we Wschowie rusznikarstwa, a później najpewniej wytwarzania prochu, ale nie wiadomo, gdzie te nauki pobierał. Grunt, że był w tym fachu wyśmienity, czym rozsławił miasto.
W balladzie „Czaty” Adama Mickiewicza zdradzony małżonek każe słudze zastrzelić niewierną żonę. Ten jednak broni się twierdząc, że nie może tego uczynić, bo „stoczyła się łza do panewki”. W tej sytuacji pomóc mógł tylko najlepszej jakości proch z Leszna. Nic więc dziwnego, że w odpowiedzi słyszy: „Masz tu z prochem leszczyńskim sakiewkę”.
Warto podkreślić, że wieszcz narodowy swoją balladę pisał w Petersburgu lub Moskwie w latach 1827-1828, czyli na długo przed tym, zanim odwiedził nasz region. Niewątpliwie świadczy to, że sława prochu wytwarzanego przez Martina Zugehöra i jego następców (młyn prochowy pozostawał w rękach rodziny Zugehörów aż przez półtora wieku!) sięgała daleko poza granice miasta.
Rozwojowi firmy z pewnością sprzyjał przywilej nadany Martinowi Zugehörowi przez Bogusława I Leszczyńskiego w 1638 roku, który uczynił go monopolistą. Spadkobiercy leszczyńskiego wytwórcy prochu kontynuowali jego dzieło. Stale unowocześniali firmę i dbali o jej rozwój. Pozostałością owej sławy leszczyńskiego prochu jest dzisiaj nazwa jednej z ulic Leszna.
Martin Zugehör w 1643 roku uległ wypadkowi podczas pracy. Leczył się w Cieplicach i tam też zmarł 31 maja 1644 roku.
W zbiorach MBP w Lesznie znajdują się materiały poświęcone leszczyńskiej wytwórni prochu. Można je przeczytać w bibliotece, ale do części z nich, jak choćby do archiwalnych artykułów z „Panoramy Leszczyńskiej”, możecie zajrzeć w domowym zaciszu dzięki Leszczyńskiej Bibliotece Cyfrowej. Zachęcamy do lektury.
*Zdjęcie ze Słownika Biograficznego Leszna